ذهن

《شگفتی های ذهن انسان》

اگر چه دانشمندان هنوز در کشف معمای ذهن انسان هستند.

1. خواب دیدن 

اگر از چند نفر بپرسید رویاهای انسان از چه تشکیل شده اند ، احتمالا همه پاسخ ها با هم فرق دارد.دلیلش این است که دانشمندان هنوز سرگرم کشف این معما هستند. یک احتمال : خواب دیدن از طریق تحریک حرکت سناپس ها بین سلول های مغز ، به تمرین دادن مغز می پردازد. یک نظریه دیگر این است که خواب های افراد درباره وظایف و هیجاناتی است که در طول روز به آن پرداخته و این فرایند می تواند به استحکام افکار و خاطرات کمک کند . به طور کلی،دانشمندان توافق دارند که خواب دیدن در خلال عمیق ترین بخش خواب که حرکات سریع چشم (REM)خوانده می شود اتفاق می افتد.

2.خوابیدن

میخواهیم درباره موضوعی بحث کنیم که بیش از یک چهارم عمر هر انسان صرف آن میشود. هنوز دلیل به خواب رفتن به صورت سوالی باقی مانده است. چیزی که دانشمندان میدانند این است که : خوابیدن برای بقای پستاندارانجنبه حیاتی دارد. بی خوابی فزاینده میتواند به تغییر خلق و خو،توهم زدگی و در حالت های خاص، حتی به مرگ منجر میشود. خواب دارای دو وضعیت است: حرکات غیر سریع چشم(NREM)که در خلال ان ،مغز فعالیت های کم سوخت و سازی انجام میدهد و حرکات سریع چشم (REM) که در خلال ان مغز بسیار فعال است. برخی دانشمندان فکر میکنندکه خواب NREMبه بدن استراحت می دهد و شبیه خواب زمستانی باعث ذخیره انرژی میگردد و خوابREM میتواند به سازماندهی خاطرات کمک کند. البته این ایده هنوز اثبات نگردیده است  و رویاهایی که در خلال خواب REMبه وقوع میپیوندد ارتباطی به خاطرات ندارد.

منابع:

https://www.aftabir.com/articles/view/health_therapy/medical_advise/c13c1259498053_human_mind_p1.php/%D9%A1%D9%A0-%D8%B1%D8%A7%D8%B2-%D8%B0%D9%87%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86

《تفاوت میان عقل و هوش》

هر چند عقل و هوش هر دو از مقوله ادراک و شناخت هستند،بنابراین، بسیار شبیه و نزدیک به هم هستند؛ولی با نگاهی به مضرات،لوازم و شاخص های آنها، با هم فرق دارند. با نگاهی اجمالی به تعریف های ارائه شده در قسمت های قبل از هوش ، در می یابیم که در همه آنها یک نقطه اشتراک محوری وجود دارد : قدرت درک روابط بین پدیده ها. در مورد عقل نیز اگر به روایات بنگریم؛ مثل گفته هایی که عقل را "نور" میدانند، با روایاتی که عقل را 《حجت باطن》به حساب می آورند، بیانگر یک قوه شناختی است ؛ یعنیکعقل یک قوه کلی ادارکی-شناختی است که کار آن شناخت، اندیشه،تمییز و تشخیص است و از ویژگی های آن، التزام و تعهد عملی نسبت به اصول اخلاقی ، امور الهی و معنوی و ارزش های انسانی می باشد،

معروف ترین نوع هوش،هوش شناختی می باشد. هوش شناختی به طور کامل منطبق با عقل نیست. در مواردی ، ویژگی های عقل و هوش شناختی بر هم تطبیق نمیکنند؛ یعنی برای عقل ویژگی هایی وجود دارد که در موارد و مصادیقی این ویژگی ها در هوش یافت نمی شود. به این منظور که هر جا عقل باشد،هوش هم هست،ولی مواردی یافت می شود که با وجود هوش،از عقل یا عقل ورزی خبری نیست. در مورد شخصیت های منفی تاریخ مثل معاویه،هیتلر،صدام و ..... نیز مجرمان،خلاف کاران و کلاه برداران حرفه ای، چنین ادعایی صادق است. این گونه افراد از هوش و زیرکی بسیا بالایی برخوردار هستند، اما در مقابل،یا از اصل عقل بهره ای نبرده اند و یا دست کم  از عقل ورزی محرومند و توان استفاده سالم و بهینه از عقل خود نبرده اند.

از بررسی موانع رشد عقل نیز میتوان تفاوت هوش و عقل را استنباط کرد . موانع و عواملی مثل پیروی از هوای نفس، گناه و خلاف ، طبق گفته های ما موجب نقص ، ضعف و یا فساد و زوال عقل میگردد ، در حالی که حداقل درمورد بعضب از افراد چنین است که این امور نه تنها موجب نقص، ضعف و یا زوال عقل نمی گردد، بلکه موجب رشد،تقویت و شکوفایی هوش آنان نیز میشود.

منابع:

https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA_%D9%87%D9%88%D8%B4_%D9%88_%D8%B9%D9%82%D9%84#_%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA%20%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%20%D8%B9%D9%82%D9%84%20%D9%88%20%D9%87%D9%88%D8%B4

قدرت ذهن

《 قدرت ذهن 》

در بحث قدرت ذهن انسان ، اخیرا نیز اثبات شده است که نه نیمکره چپ مغز صرفا آکادمیک و تحلیلی است و نه نیمکره سمت راست مغز صرفا خلاق ،مبتکر و احساسی است بر اساس تحقیقات زیادی که در این زمینه انجام شده است اکنون می دانیم که هر دو نیمکره مغر باید با یکدیگر همکاری داشته باشند تا بتوانند قدرت ذهن انسان را نشان بدهند و فرایند تحلیل و خلاقیت را به صورت موفقیت آمیزی انجام دهند.نوابغی همچون نیوتون و انیشتین و دیگر نوابغ عصر جدید، مهارت های زبانی، عددی و تخیلی خود را با تصور و تجسم ترکیب کردند تا توانستند شاهکار هایی را خلق کنند که این موضوع نشان می دهنده قدرت فکر انسان است. 

تاثیر پذیری مغز

خیلی از دانشمندان و محققان رر این باورند همان طور که اعضای بدن از مغز تاثیر می گیرند بر عکس این موضوع امکان پذیر است.یعنی مغز ما نیز میتواند از رفتار ها و کار های بدنی نیز تاثیر بگیرد.به همین خاطر است که گفته شده است برای سلامتی مغز باسد ورزش کنیم.

انتقال دهنده های عصبی مغز ما را تحت تاثیر قرار می دهند به همین خاطر است که موارد مختلفی روی قدرت ذهنی ما تاثیر می گذارد. مانند غذاهای سالم برای افزایش قدرت تمرکزو کنترل ذهنی ما بسیار مفید هستند و غذا های مضر می توانند به سلامت قدرت ذهن ما تاثیراتی مخرب بگذارد.

اما وقتی که بتوانید با آموزش قدرت ذهن را افزایش دهید نتایج فوق العاده ای به دست می آورید مانند:

1. می توانید تمرکز خود را بالا ببرید و تصمیمات بهتری بگیرید.

2. راحت تر  می توانید راه حل های بمفید تری برای حل مشکلان.  مسائل خود پیدا کنید.

3. دچار افسردگی نمیشوید. یک زندگی شادی برای خود می سازید.

4. میتوانید مسائل مهم را به راحتی به ذهن خود بسپارید.

5. اعتماد به نفس تان به شدت بالا می رود.

منابع:

https://mahanteymouri.com/what-is-important-the-power-of-the-human-mind/

•  
•  
•  
•  
•  

تقویت حافظه

 

 

《ما چگونه می توانیم حافظه را تقویت کنیم؟》

شاید برای شما پیش آمده باشه که گاهی مطالب خیلی آسون را از یاد ببرید و ساعات با در فکر باشید و گاهی نتیجه داشته و گاهی نتیجه نداشته باشه.

سه مرحله برای پردازش ذهن وجود دارد!

 

۱. رمز گذاری

اولین کار در بوجود آوردن یک حافظه "رمز گذاری" نام دارد. وقتی که به اتفاقات خاصی اشاره می کنید یا قسمتی از یک اطلاعات را سعی دارید به خاطر بیارید،مغز شما بصورت دائم صدا ها،تصاویر،احساسات فیزیکی و احساسات دیگه مربوط به این کار را دریافت می کند.

تحقیقات نشان داده است که ما از "رمز نگاری معنایی" استفاده می کنیم، می توانیم چیز ها را بهتر به یاد بیاوریم  و برای مدت بیشتری هم به حافظه بسپاریم.

اگر به هر کدام از احساساتی که نام بردیم یک معنا یا حقیقت امری اضافه کنیم، میتوانیم  بگوییم که رمز نگاری معنایی را انجام داده ایم. 

۲. ذخیره سازی

تمامی اطلاعات کوچک و درشت در قسمت های مختلف ذهن شما ذخیره می شوند.نورون ها در مورد چیزی که شما دریافت کرده اید، سیگنال هایی را بین هم رد و بدل می کنند. یعنی در واقع آنها دارند با هم "صبحت" میکنند و دارند ارتباطات موقت یا طولانی رابین خودشان بوجود می اورند. به عقیده ی نورون شناسان، همین فعالیت نورونی و استحکام و ارتباطات است که حافظه را بوجود می آورد.

شبکه نورورنی نقش مهم و کلیدی را در ذخیره سازی و بازیابی خاطرات ایفا میکند. ما در بخش های قبل توضیح دادیم که دو نوع حافظه کوتاه مدت و بلند مدت داریم این دو حافظه می توانند در اثر بالا رفتن سن ضعیف بشوند.چون مغز سلول های مرتبط با ان ارتباطات بین نورون ها را در طول زمان از دست می دهد اما چنین حتمی هم نیست.همانطور که می شود با قوی کردن ماهیچه ،مغز را تمرین داد، حافظه هم می تواند انتخاب کند که چیزی استفادل کند یا از دستش بدهد.

۳. به یاد آوری

در اخر برای یاد آوری یک خاطره،مغز شما مسیر های عصبی ایجاد شده در موقع تشکیل خاطره را بازپخش یا باز بینی می کند. به یاد آوری مکرر اطلاعات به تقویت این ارتباطات و خاطرات کمک می کند. به همین دلیل هم است که تکنیک هایی مثل بازبینی نوشته ها یا استفاده از فلش کارت ها، در به یاد آوردن اطلاعات به شما کمک میکند.

《 خاطرات در لحظه منجمد نمی شوند و اطلاعات و پیشنهادات جدید ممکن است در طول زمان با خاطرات قدیمی آمیخته بشوند. بنابراین به یاد آوری می تواند به اندازه ی یک باز تصویر خلاقانه سخت باشد》

منابع:

• https://taskulu.com/fa/blog/%DB%B1%DB%B0-%D8%AA%DA%A9%D9%86%DB%8C%DA%A9-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%DB%8C%D8%B4%D8%AA%D8%B1-%D9%88-%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%B9%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1

حافظه

《حافظه چیست و چه کار میکند؟》

حافظه انسان به طور کلی به سه بخش تقسیم می شود:

 

.حافظه حسی

.حافظه کوتاه مدت

. حافظه بلند مدت

هر کدام از این بخش ها،اطلاعات و وقایع ها را ثبت شده را برای مدتی ذخیره میکند و در مواقع لزوم آن را اجرا می کند.

به طور معمول هر بخش حافظه انسان به قسمت خاصی از مغز ربط داده می شود و فعالیت های مربوط به آن در همان جا پردازش می گردد.(به جز حافظه بلند مدت)

حافظه حسی

حافظه حسی (sensory memory) کوتاه مدت ترین نوع حافظه است که شامل موارد زیر می شود:

.حافظه تصویری

.حافظه شنیداری

.حافظه لمسی

بعد از اینکه محرکی(مانند مزه،بو،صدا و......) بر ما اثر بگذارد،حافظه حسی قادر به حفظ اطلاعات دریافت شده پس از اتمام اثر محرک است.

همه ما نوع خاصی از صدا،بو،مزه ممکن است خاطراتی برایمان زنده و تداعی شود. مسبب این اتفاق خوب یا بد حافظه ما است. این نوع از حافظه اصطلاحا حافظه حسی نامیده می شود . این حافظه نیز در حیوانات دیده شده است. جانورانی مانند مار،زنبور،گرگ، و.... نیز حافظه حسی قوی دارند به طوری که بعد از گذشت زمان طولانی هم میتوانند اثر محرک را به یاد آورده و به آن پاسخ دهند.

حافظه تصویری

حافظه تصویری (Iconic memory) بخشی از حافظه حسی را تشکیل می دهد.این بخش به نوعی با حافظه بلند مدت و حافظه کوتاه مدت نیز در ارتباط است.برای فهمیدن بهتر ارتباط حافظه تصویری با حافظه کوتاه مدت و بلند مدت،می توانیم به چند کار ساده روی بیاوریم.

 احتمالا برای شما نیز پیش آمده است که با صحنه ای مواجه شده باشید که در نظرتان بسیار آشنا بیاید در حالی که برای اولین بار است که با آن روبرو می شوید. به این حالت اصطلاحا خویشتن پنداری (deja-vue) می گویند. از این پدیده به عنوان یک فعل عملکردی تحت نظارت حافظه تصویری یاد می کنند.

حافظه تصویری و نظریه مغز هولوگرافیک

نظریه ی بسیار قدرتمند که در مورد نحوه کارکرد مغز بویژه در قسمت حافظه انسان وجود دارد،نظریه مغز هولوگرافیک است.این نظریه بر این معتقد است که مغز انسان خاصیت هولوگرافیک داشته و بر مبنای فیلم های هولوگرام کار میکند.

حافظه شنیداری

حافظه شنیداری (Echoic memory) همان طور که از نامش معلوم است مربوط به اطلاعات ورودی صوتی می شود که توسط کوچک ترین استخوان های بدن(رکابی،چکشی،سندانی) به حلزونی گوش منتقل شده و در آنجا به پیام الکتریکی تبدیل می شوند.

تفاوت حافظه تصویری و حافظه شنیداری در این است که حافظه تصویری از اسکن و تحلیل پیاپی چشم ها از جسم هدف منشا می گیرد ولی حافظه شنیداری که متکی بر اندام های شنوایی است از قابلیت اسکن مداوم موج صوتی بهره مند نیست. به همین دیل از روش کلاسیک آره و نه استفاده میکند.در این روش یا محرک(صوت) اسکن شده و به حافظه شنیداری منتقل می شود یا قادر به آنالیز و در آخر کد گذاری خاصی برای ثبت آن در مغز صورت نمیگیرد.

حافظه لمسی

حافظه لمسی (Haptic memory)یکی دیگر از زیر شاخه های حافظه حسی است.که عمدتا اطلاعات آن از اندام های لمسی مانند پوست مخابره می شود.

اگر کودکی دستش با بخاری داغی تماس پیدا کند سوزش و گرمای ناشی از گرمای بخاری در حافظه اش ذخیره می شود و هر گاه دوباره با آن جسم روبرو شود به طور ترکیبی، حافظه تصویری و حافظه لمسی اش آن خاطره را برای او تداعی کرده و کودک از نزدیک شدن به جسم مذکور خودداری می کند.

حافظه کوتاه مدت

به حافظه ی کوتاه مدت ، حافظه کاری(working memory) همچنین گفته می شود. حافظه کاری شکل ناپایداری از حافظه بیانی می باشد، که با همکاری هیپوکامپ در به یاد آوردن خاطرات کمک می کند.

حافظه بلند مدت

حافظه بلند مدت(Long-term memory) بر خلاف نوع کوتاه مدت آن،مربوط به خاطرات و اطلاعات ورودی قدیمی می شود و تحقیقات ثابت کرده است که مکان خاصی در مغز ندارد.طبق مطالعات دانشمنداناطلاعات وارده به حافظه کاری پس از مدتی به قشر مغز(Cortex)رفته و در آن جا کد گذاری می شوند. این اطلاعات پس از انتقال به قشر مغز در آنجا برای مدتی نسبتا طولانی ذخیره شده و در هنگام لزوم با فعال شدن نورون های مربوطه خاطراتی که ما به دنبالشان می گردیم را وارد مدارات پردازشی مغز میکنند.

و خود حافظه بلند مدت به دو گروه تقسیم میشوند :

.حافظه آشکار(Explicit)

.حافظه مجازی (Implicit)

منابع:

https://brainbee.ir/%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87%D8%8C-%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%86%DB%8C/

هوش در نوجوانی

《در این ساعات میخواهیم در مورد هوش در نوجوانی صحبت کنیم》

کتی پرایس از دانشگاه کالج لندن اظهار کرد:ما در پژوهش های خود در مورد میزان ضریب هوشی نوجوانان در هر دو حوزه شفاهی و غیر شفاهی با تغییراتی طی یک دوره سه تا چهار ساله روبرو شدیم.ما بر این باوریم که برخی از این تغییرات باید با توانایی مرتبط باشند؛چرا که این امر با تغییرات در ساختار مغزی مرتبط هستند.

محققان با بررسی و اسکن مغز ۳۳ نوجوان سالم و ضریب هوشی آنها در سنین مختلف ۱۴ تا ۲۰ سالگی متکجه تغییراتی در میان برخی از انها شدند.تحقیقات آنها نشان داده که حتی افرادی که از میزان ضریب هوشی پایینی برخوردار بودند،ممکن است بتوانند پیشرفت کنند.

محققان همچنین دریافتند که با بالا یا پایین رفتن میزان ضریب هوشی شفاهی،ساختارهای مغزی که با سخن گفتن فعال می شوند،تغییر کرده و با تغییر ضریب هوشی غیر شفاهی،ساختار های مغزی مرتبط با حرکات انگشت تغییر می کردند. پیش از این تحقیقات نشان داده که این گونه تغییرات مغزی ممکن است در زمان استفاده بیشتر از یک ناحیه مغز در بزرگسال نیز اتفاق بیفتد.

راه های افزایش هوش در نوجوانی

. ورزش کردن

.معاشرت با اعضای خانواده و دوستان

.خواب کافی در شب

.آموختن مهارت های جدید

.یادگیری زبان جدید

.کمتر از شبکه های اجتماعی استفاده کنیم

منابع:

https://www.hamshahrionline.ir/

https://mostafaee.com/intelligence-and-memory/#rahhay_afzaysh_hwsh

 

هوش در کودکی

《در این بخش میخواهیم در مورد هوش در کودکی بحث کنیم》

هاوارد گاردنر روانشناس دانشگاه هاروارد که به خاطر نظریه هوش چند گانه برای کودکان شهرت فراوانی دارد،به بررسی این فاصله چندان عظیم پرداخته است.گاردنر هفت نوع جداگانه هوش در زمینه اموزشی راش ناسایی نموده است که بنا بر گفته دانشمندان،تنها ۳ نوع از آنها در تست های هوش موجود،منظور شده اند.

هفت نوع هوش در کودکان

.هوش کلامی

هوش کلامی با کلمات سر و کار دارد.در داستان سرایان ،روزنانه نگاران و وکلا این نوع هوش در اولویت قرار دارد.این هوش،اساس توانایی در اطلاع رسانی نوثر ،ترغیب نمودن،مباحثه،تدریس و سرگرم نمودن است.

.هوش وابسته به منطق و ریاضی

ایت نوع هوش به معنای توانایی مغز در کار با اعداد و ترتیبهای منطقی است. دانشمندان،حسابداران و سازندگان نرم افزار از این جمله اند.

.هوش مربوط به امور فضایی و حجمی

این هوش قابلیت تصور و تجسم ذهنی را به وجود می آورد که معمول ترین شغل برای چنین افراد عکاسی و هنر است  یک جنبه مهم این هوش ،توانایی کودک در  ترجمه تصاویر ذهنی به فرمی است که برای همه قابل درک باشد. 

.هوش موسیقی

در این هوش با توانایی درک و ایجاد ریتم و ملودی سر و کار داریم.یک روش شناسایی هوش موسیقی در کوکان این است که کودک بتواند دو قطعه موسیقی نسبتا مشابه را از یکدیگر تشخیص دهد.داشتن هوش موسیقی و گرابش به آن به حرفه های مشخصی منجر میشود.

.هوش مربوط به حرکات جسمی

هر چند پذیرفتن این موضوع برای بعضی از سنت گرایان روانشناسی مشکل است،اما واضح است که چالاکی و فرزی از جایی سر چشمه می گیرد و گاردنر این توانایی ها را به ذهن نسبت میدهد.این چنین کوکان دارای این نوع هوش میتوانند ورزشکار حرفه ای،مکانیک،جراح یا نجار شوند. این افراد با این چنین هوش نیز بسیار باهوش هستند.

.هوش درون نگر

کودکانی که در این دسته بندی قرار می گیرند،قادر هستند حواس خود را شناسایی نموده و درجات یک احساس بخصوص رو تشخیص دهند.هوش درون نگر برانگیزنده خودکاوی،انضباط به نفس،استقلال فراوان و تمایل به داشتن اهداف واضحو مشخص است که البته همه این موارد نباید با هم و لزوما در یک فرد بروز نمی کند.

.هوش میان فردی

این نوع هوش درباره ارتباط با دیگران است.این کودکان حالات و نیاز های دیگران از جمله بزرگسالان را به خوبی تشخیص می دهد،انها در این زمینه از والدیت خود نیز بهتر عمل میکنند.

 

《من میخواهم که فرزندانم جهان را درک کنند،نه به دلیل اینکه جهان جذاب و ذهن انسان کنجکاو است.من میخواهم آن ها جهان را درک کنند تا در موقعیتی قرار بگیرندکه بتوانند ان را به جایی بهتر مبدل کنند.》

 

"هاوارد گاردنر"

 

راه هایی برای افزایش هوش در کودکی

.موسیقی را وارد زندگی کودک کنیم.

.به فرزند خود توجه کنید.

.بگذارید کودکتان راحت باشد.

.ورزش کردن را فراموش نکنید.

.کودکتان را استعداد یابی کنید.

.کودک را به چالش بکشید.

 

• منابع:

• https://www.beytoote.com/baby/psychology-baby/intelligence4-children.html

• https://mostafaee.com/increase-childrens-intelligence/

 

 

  

هوش و حافظه

 

 

 

《در این وبلاگ میخوایم در مورد ذهن و هوش توضیح بدیم 》

ذهن مجموعه ای از توانایی های فکری است که هوشیاری،تصورات،ادراک،تفکر و قضاوت،زبان و حافظه میشود!

ومعمولا ان را وجود توانایی هوشیار بودن و اندیشه تعریف میکنند.

ذهن در برگیرنده قدرت تصور و تشخیص قدر دانی است و مسئولیت پردازش احساسات و عواطف را بر عهده دارد

که منجر به عملکرد و نوع رفتار افراد دارد .

ذهن موجودات را قادر میکند تا به اگاهی درونی برسند ذهن به صورت سیالی از خوداگاهی همچنین به تصویر کشیده شده است جایی که ادراک حواس و پدیده فکری همواره درحال تغییر است.

از دیرباز بررسی اجزای تشکیل دهنده ذهن و خصوصیات انحصاری ان در فلسفه ،مذهب،روانشناسی، و علوم ادراکی مرسوم بوده است.

هوش یکی از توانایی های ذهنی است و در بردارنده قابلیت های جالبی مانند استدلال،برنامه ریزی، حل مسئله ،تفکر انتزاعی ، استفاده از زبان و یادگیری میباشد.

نظریه های هوش در مدت تاریخ دارای تغییر و تحول بوده است؛ دانشمندان میگویند:《 با نوشیدن شیر،خوردن جگر ،تخم مرغ و بادام زمینی کولین بیشتری به مغز می رسد و هوش و حافظه تقویت می شود》.

نحوه سنجیدن میزان هوش افراد سنجش میزان کولین مغز می باشد.

دانشمندان توانستند دو خوشه ژنی که عامل هوش و توانایی شناخته مغز را شناسایی کنند،نام ان دو خوشه M1 و M3 می باشد که در هوش و توانایی ذهنی از جمله حافظه، تمرکز،سرعت پردازش، استدلال و عملکرد موثر هستند.

منابع:

https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4

https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B0%D9%87%D9%86